Van welkomstcultuur naar grenscontroles: de Duitse asielproblematiek

EW

Duitsland-correspondent Guy Hoeks vertelt in de podcast Elke Week over de asielproblematiek in Duitsland. Vooral de herinvoering van grenscontroles is een symptoom van een dieper liggend politiek probleem.

De grenscontroles, geïntroduceerd door de Duitse minister van Binnenlandse Zaken Nancy Faeser, zijn bedoeld om de instroom van asielzoekers te reguleren. Hoewel deze maatregelen voor veel oponthoud zorgen, wordt hiermee geprobeerd de toenemende druk op de Duitse asielopvang te verlichten. Maar de vraag rijst of deze ingrepen daadwerkelijk iets oplossen, of dat het vooral om symboolpolitiek gaat.

De huidige asielproblematiek moet gezien worden in het licht van eerdere gebeurtenissen, zoals de vluchtelingencrisis in 2015. Toen opende bondskanselier Angela Merkel de grenzen voor meer dan één miljoen vluchtelingen met haar beroemde uitspraak 'Wir schaffen das'. Dit leidde tot een periode van Willkommenskultur, waarin Duitsland zich profileerde als een land dat klaarstond om te helpen. Inmiddels is die houding aanzienlijk veranderd. Veel Duitsers voelen zich in de steek gelaten door het gebrek aan integratie en de lasten die asielzoekers op de samenleving leggen. Hierdoor komt Merkels open-deurbeleid als een boemerang terug in het huidige debat.

Het politieke klimaat in Duitsland wordt nu gekenmerkt door toenemende verdeeldheid, waarbij het verschil in opvattingen tussen Oost- en West-Duitsland prominent naar voren komt. In Oost-Duitsland is de radicaal-rechtse AfD inmiddels uitgegroeid tot een belangrijke politieke speler. De partij weet in te spelen op gevoelens van onvrede en angst voor migratie, die deels voortkomen uit de economische achterstand en het gebrek aan historische migratie in deze regio's. In het westen van Duitsland daarentegen, waar al decennia migranten wonen, zijn de inwoners gewend aan een multiculturele samenleving en is er meer steun voor een liberale benadering van asielzoekers en migratie.

Deze verschillen hebben hun oorsprong in het verleden. Terwijl West-Duitsland na de Tweede Wereldoorlog een grondige verwerking van zijn nazi-verleden onderging, ontbrak deze reflectie in Oost-Duitsland. Bovendien zorgde de Duitse hereniging in 1990 voor het gevoel in het oosten dat zij zich daar moesten aanpassen aan de West-Duitse normen en regels. Hierdoor ontstonden een diepgewortelde frustratie en een gevoel van achterstelling, wat nu tot uiting komt in de electorale steun voor partijen als de AfD.

De politiek in Duitsland is hierdoor instabieler dan ooit. De verkeerslichtcoalitie onder leiding van Olaf Scholz (SPD), met de Groenen en de liberale FDP, wankelt. Hoewel de SPD probeert de coalitie bijeen te houden, blijven de tegenstellingen tussen de partijen over asiel en financiën groot. De vraag is of deze coalitie de komende maanden kan overleven, gezien de druk vanuit de oppositie en de dreigende electorale verliezen. Het is duidelijk dat Duitsland voor een cruciale periode staat waarin het land zijn koers ten aanzien van migratie en asiel opnieuw moet definiëren.

Lees hier de artikelen van Guy Hoeks:

Bevindt Oost-Duitsland zich op een doodlopende weg?

De Duitse welkomstcultuur is dood en begraven